Świadczenia wychowawcze

Świadczenie wychowawcze ma na celu częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb. Świadczenie to przysługuje do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Osoby uprawnione do świadczenia wychowawczego

Prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje:

• matce;
• ojcu;
• opiekunowi faktycznemu (tj. osoba faktycznie sprawująca opiekę nad dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka),
• opiekunowi prawnemu dziecka.

Zbieg uprawnień do świadczenia wychowawczego

W przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia wychowawczego rodziców, opiekunów prawnych lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem.
Jeżeli opieka nad dzieckiem jest jednocześnie sprawowana przez oboje rodziców, opiekunów prawnych lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek.

Wysokość świadczenia wychowawczego

Świadczenie wychowawcze przysługuje w wysokości 500,00 zł miesięcznie. Jednakże w przypadku urodzenia dziecka albo ukończenia przez dziecko 18. roku życia kwotę świadczenia przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które to świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Ponadto w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod naprzemienną opieką obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następują odpowiednio na wniosek matki, ojca, opiekuna faktycznego dziecka albo opiekuna prawnego dziecka.
Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o to świadczenie.

UWAGA: Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Nie ma tu natomiast znaczenia miejsce zameldowania tej osoby.

Wnioski o ustalenie prawa do świadczeń wychowawczych mogą być również składane drogą elektroniczną za pomocą systemu teleinformatycznego:

• utworzonego przez ministra właściwego do spraw rodziny;
• udostępnianego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
• banków krajowych;
• wskazanego w informacji zamieszczonej na stronie Biuletynu Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw rodziny po uzgodnieniu z ministrem do spraw informatyzacji.

Wniosek wraz z załącznikami można pobrać tutaj

Przykładowe dokumenty, które należy dołączyć do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego

Do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego dołączyć należy między innymi:

• w przypadku gdy ojciec dziecka jest nieznany – odpis zupełny aktu urodzenia dziecka;
• w przypadku zgonu rodzica dziecka – odpis aktu zgonu;
• w przypadku wniosku składanego przez wdowę / wdowca – odpis aktu zgonu małżonka/małżonki;
• w przypadku wniosku składanego przez osobę rozwiedzioną lub żyjącą w separacji – odpis prawomocnego wyroku sądowego orzekającego rozwód lub separację;
• w przypadku wniosku składanego przez opiekuna prawnego – orzeczenie sądu ustanawiające opiekę prawną oraz zaświadczenie sądu potwierdzające objęcie obowiązków przez opiekuna prawnego;
• w przypadku wniosku składanego przez opiekuna faktycznego – zaświadczenie sądu o toczącym się postępowaniu w sprawie przysposobienia dziecka;
• w przypadku gdy współmałżonek wnioskodawcy zaginął – aktualne zaświadczenie właściwej w sprawie jednostki Policji o przyjęciu zgłoszenia zaginięcia małżonka.

Ponadto do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko w rodzinie należy załączyć między innymi:

• w przypadku zasądzenia alimentów na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną – odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty (w tym o ustanowieniu alimentów w trybie zabezpieczenia), odpis sporządzonego protokołu zawierającego treść zawartej w tej sprawie ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem;
• przekazy lub przelewy pieniężne dokumentujące wysokość alimentów zapłaconych na rzecz osób poza rodziną;
• w przypadku gdy osoba uprawniona nie otrzymała alimentów w wysokości zgodnej z tytułem wykonawczym wydanym lub zatwierdzonym przez sąd – zaświadczenie komornika o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji i wysokości alimentów wyegzekwowanych w roku 2016;
• w przypadku uzyskania lub utraty dochodu w roku 2016 – dokumenty potwierdzające wysokość dochodu uzyskanego / utraconego  oraz liczbę miesięcy, w których dochód był osiągany, tj. umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, decyzje ZUS, świadectwa pracy, zaświadczenia,informacje o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy za rok 2016 (tj. PIT-11, PIT-40,PIT-8,PIT-36, itp.);
• w przypadku uzyskania dochodu po 01.01.2017 r. spowodowanego między innymi zakończeniem urlopu wychowawczego, uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, uzyskaniem zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego, rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej, uzyskaniem po utracie zatrudnienia zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego – dokumentu potwierdzającego wysokość dochodu uzyskanego z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty z wyszczególnieniem kwoty przychodu pomniejszonego o koszty uzyskania przychodu, zaliczkę na podatek dochodowy, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz kwoty netto;
• w przypadku gdy członek rodziny rozlicza się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – zaświadczenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego zawierające informacje odpowiednio o: formie opłacanego podatku, wysokości przychodu, stawce podatku, wysokości opłaconego podatku w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy (tj. obecnie za rok 2016 );
• w przypadku gdy członek rodziny uzyskiwał dochody inne niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30 e i art. 30f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (między innymi są to dochody z gospodarstwa rolnego, otrzymane alimenty, stypendia szkolne czy świadczenie rodzicielskie) – stosowne oświadczenie.

Tutejszy Ośrodek jest natomiast obowiązany do samodzielnego uzyskania od organów podatkowych lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych, organów emerytalno-rentowych oraz z rejestrów publicznych, drogą elektroniczną lub drogą pisemną, odpowiednio:

• informacji o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, każdego członka rodziny, udzielanych przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego;
• informacji o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne, w tym informacji o wysokości składek od poszczególnych płatników i okresach opłacania przez nich tych składek;
• informacji o legitymowaniu się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności obejmującej następujące dane: datę i rodzaj wydanego orzeczenia; wskazania w orzeczeniu o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności; datę powstania niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności; datę złożenia wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności; okres, na jaki zostało wydane orzeczenie.

Jednakże w przypadku braku możliwości samodzielnego uzyskania w/w informacji lub zaświadczeń z przyczyn nieleżących po stronie tutejszego MOPS, Ośrodek jest zobowiązany wezwać wnioskodawcę do przedłożenia tych informacji lub zaświadczeń.

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego

Prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest na okres od dnia 01 października do dnia 30 września roku następnego.
Prawo do świadczenia wychowawczego ustala się począwszy od miesiąca w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, nie wcześniej niż od dnia urodzenia się dziecka, objęcia dziecka opieką lub przysposobienia dziecka, do dnia 30 września.
Prawo do świadczenia ustala się z uwzględnieniem określonych ustawą przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu.
W przypadku gdy prawo do świadczenia wychowawczego ustala się na dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego, ustalając dochód, uwzględnia się tylko dochód dziecka.
Jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności do dnia 30 września. Jeżeli jednak orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zostało wydane na krótszy okres czasu, prawo do świadczenia wychowawczego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

Terminy rozpatrywania wniosków o ustalenie prawa do świadczeń wychowawczych

Wnioski o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na nowy okres świadczeniowy (trwający od dnia 01 października danego roku do 30 września następnego roku) złożone:

• w okresie lipiec – sierpień danego roku rozpatrywane są do dnia 31 października tego roku;
• w miesiącu wrześniu danego roku rozpatrywane są do dnia 30 listopada tego roku;
• w miesiącu październiku danego roku rozpatrywane są do dnia 31 grudnia tego roku;
• w miesiącu listopadzie danego roku rozpatrywane są do dnia 31 stycznia następnego roku;
• w okresie grudzień – styczeń rozpatrywane są do ostatniego dnia lutego;

W pozostałych przypadkach wnioski o świadczenia wychowawcze rozpatrywane są niezwłocznie, nie później niż w terminie miesiąca od daty złożenia wniosku wraz z prawidłowo wypełnionymi dokumentami.

Formy wypłaty przyznanych świadczeń wychowawczych

Świadczenia wychowawcze wypłacane są w formie pieniężnej. Jednakże gdy osoba otrzymująca te świadczenia marnotrawi je lub wydatkuje niezgodnie z celem, organ właściwy przekazuje należne tej osobie świadczenie wychowawcze w całości lub w części w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.

Wywiad środowiskowy a świadczenie wychowawcze

Jeżeli w stosunku do osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia wychowawczego lub osoby pobierającej to świadczenie wystąpią wątpliwości dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem, wydatkowania świadczenia niezgodnie z celem lub marnotrawienia świadczenia wychowawczego, organ właściwy może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 z późn. zm.), w celu weryfikacji tych wątpliwości.
W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub nie udzieli podczas tego wywiadu wyjaśnień co do okoliczności objętych wywiadem, organ właściwy odmawia przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia.
Natomiast gdy osoba pobierająca świadczenie wychowawcze uniemożliwi przeprowadzenie w/w wywiadu lub nie udzieli podczas tego wywiadu wyjaśnień co do okoliczności objętych wywiadem, wstrzymuje się wypłatę przyznanego świadczenia wychowawczego. Wznowienie jego wypłaty nastąpi od miesiąca, w którym przeprowadzony zostanie w/w wywiad środowiskowy, jeżeli osoba spełnia warunki określone w ustawie.

Świadczenie wychowawcze nie przysługuje, jeżeli:

1. dziecko pozostaje w związku małżeńskim;
2. dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;
3. pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo do świadczenia wychowawczego na własne dziecko;
4. członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

UWAGA :
Świadczenie wychowawcze na dane dziecko nie przysługuje także, jeżeli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało ustalone, na rzecz tego dziecka od jego rodzica, świadczenie alimentacyjne na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, chyba że:

• drugi z rodziców dziecka nie żyje;
• ojciec dziecka jest nieznany;
• powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone;
• sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;
• dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców sprawowaną w porównywanych i powtarzających się okresach.

Wpływ utraty i uzyskania dochodu na prawo do świadczenia wychowawczego

W przypadku utraty dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, lub po tym roku, ustalając jego dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego.

Natomiast w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, ustalając jego dochód, osiągnięty w tym roku dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód ten był uzyskiwany, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczenia wychowawczego.

Ponadto w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na jaki ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczenia wychowawczego.

UWAGA:
Przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu nie stosuje się do dochodu z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i dochodu z tytułu wyrejestrowania lub rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli członek rodziny utracił dochód z w/w tytułów i w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskał dochód u tego samego pracodawcy (zleceniodawcy/zamawiającego dzieło) lub ponownie rozpoczął pozarolniczą działalność gospodarczą. Oznacza to, iż w przypadku gdy przy ustalaniu uprawnień do świadczenia wychowawczego w dochodzie rodziny nie uwzględniono – jako utraconego – dochodu danego członka rodziny z tytułu
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej / dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, a w okresie 3 miesięcy liczonych od dnia utraty dochodu (tj. liczonych od daty zakończenia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo daty wyrejestrowania pozarolniczej działalności gospodarczej) ten sam członek rodziny uzyska dochód u tego samego pracodawcy/ zleceniodawcy/ zamawiającego dzieło lub ponownie rozpocznie działalność gospodarczą, wcześniej ustalone uprawnienia do świadczenia wychowawczego zostaną zweryfikowane i do dochodu rodziny zostanie doliczony ten dochód, który wcześniej został potraktowany jako utracony. W przypadku, gdy tak ustalony dochód rodziny przekroczy ustawowe kryterium dochodowe, świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwać a kwota świadczenia wypłaconego za wskazany wyżej okres 3 miesięcy będzie podlegać zwrotowi jako nienależnie pobrana.

Nienależnie pobrane świadczenia

W przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego osoba otrzymująca w/w świadczenie jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego to świadczenie. Niepoinformowanie o zaistniałych zmianach w odpowiednim terminie może skutkować obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych, tj. świadczeń:

1. wypłaconych mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia wychowawczego albo wstrzymanie wypłaty świadczenia wychowawczego, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
2. wypłaconych w związku z zastosowanie przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu – po ustaleniu, że wystąpiły okoliczności, o których mowa w art. 7 ust. 3a ustawy;
3. przyznanych lub wypłaconych na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia;
4. wypłaconych w przypadku o którym mowa w art. 16 a ust. 6 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń na rodzinę w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze;
5. przyznanych na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo przyznane na podstawie decyzji, która następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia wychowawczego;
6. wypłaconych innej osobie niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie wychowawcze, z przyczyn niezależnych od organu, który tę decyzję wydał.

Od nienależnie pobranych świadczeń wskazanych w pkt 1-4 i 6 naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie. Odsetki te nalicza się od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia wychowawczego do dnia spłaty.
Kwoty nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie ustalone ostateczną decyzją podlegają potrąceniu z wypłacanego świadczenia wychowawczego, wypłacanych świadczeń rodzinnych oraz wypłacanych zasiłków dla opiekunów, o których mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, lub egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.